Ka whakawhitiwhiti whakaaro, ka āta wānanga te ākonga i āna mahi pāngarau, mā te kupu (ā-waha, ā-tuhi), mā te tohu, me ngā momo whakaahuahanga e hāngai ana. He mea nui tēnei hei tautoko i te whakatutukitanga o ngā whāinga paetae e whai ake nei, e pakari anō ai te whakaaro arorau, te whakaaro arohaehae, te whakaaro whaitake me te auahatanga o te ākonga e hāngai ana ki tēnei taumata. Ka mārama te ākonga, ka arohaehae hoki ia i ngā tini whakamahinga o te pāngarau e hāngai ana ki tōna hapori. Me kākahu anō ngā whāinga paetae ki ngā momo horopaki maha o te ao Māori me te ao whānui.

Mā ngā Ariā Matua te matū o te wāhanga ako Pāngarau e kapo, e kōpaki, ka mutu, kua weheruatia ngā Ariā Matua i raro iho nei, hei ariā ahurea, ka tahi, hei ariā pāngarau, ka rua. Ko te whāinga kia kaua tētahi e noho mātāmuri, mātāmua rānei i tētahi, engari kia ōrite kē te noho tahi o ngā ariā e rua. Mā ngā Akoranga Matua e tohu me pēhea tā te ākonga aruaru i ngā Ariā Matua i ia taumata o te marautanga. I whakatauhia kia noho whānui ngā Akoranga Matua mai i te taumata 6-8, tē tahuri ai ki te whakarōpū, whakaemi, wāwahi rānei ki tēnā taumata, ki tēnā taumata, nā te whaihua o ēnei akoranga i ngā taumata katoa o te marautanga.

Ngā Ariā Matua

Ngā Ariā Tukanga

E toru ngā tukanga matua o te pāngarau e kōtuitui ana, e honohono ana i te mātauranga me te horopaki. Ko te honohono tirohanga, mātauranga, mōhiotanga me ngā tukanga ki te waihanga kōrero whānui. Ko te whakatenatena tāiringa kōrero, auahatanga, te whakatauira me ngā matapae. Ko te wānanga, te arotake arohaehae mā te whakaaro arorau, te tūhura, me te tātari ki te waihanga whakataunga anō.

Te Reo Matatini o te Pāngarau

Kei roto tonu i te reo Māori ōna ake kupu, ōna ake rerenga kōrero hei whakaahua i ngā ariā matua o te pāngarau. Āpiti atu ki tēnei, ko ngā tohu pāngarau me ngā momo whakaahuahanga pērā i te tūtohi me te kauwhata. Katoa ēnei āhuatanga ka kīia ko ‘Te Reo Matatini o te Pāngarau’. Ka tipu ana te tamaiti, ka mātau haere ia ki te reo matatini o te pāngarau, koia hoki te huarahi matua e mārama ai ia ki ngā ariā pāngarau, e whakawhitiwhiti kōrero ai, e eke panuku ai ngā mahi.

Ngā Horopaki Ahurea, Pāpori

Ka whātoro atu te pāngarau ki ērā atu wāhanga ako o te kura, otirā, ki ngā kaupapa me ngā horopaki huhua o te whānau, o te hapū, o te iwi, o te hapori, o te ao Māori, e ahu whakamua ai tātou i ēnei tū kaupapa katoa. He mea nui kia marama haere te akonga ki enei tini take o te pangarau. Ko ngā tāngata e whakamahi ana i te pāngarau, ka kōtuitui i te mātauranga me ngā tukanga pāngarau, ki te reo pāngarau me ngā horopaki pāngarau. Me kākahu anō ngā whāinga paetae ki ngā momo horopaki e taunga ana te ākonga. He nui te honohono kei waenganui i te pāngarau me te ahurea.

Ngā Ariā Pāngarau

Mai rā anō, ahakoa ko wai te iwi, he mātauranga ō rātou e mārama ai rātou ki ngā pānga maha, ki ngā pānga rau o ngā āhuatanga i roto i ō rātou ao. Ko te mātauranga pāngarau tērā. Tērā ō tātou tīpuna Māori e tino mātau ana ki ngā pānga o roto i ngā ao i nōhia ai e ngā tamariki a Rangi rāua ko Papa. He āwhina nui tēnei mātauranga i ā rātou mahi o ia rā, pērā i te hanga whare, te whakatere waka i te au moana, me te mahi kai - ki te māra, ki te ngahere, ki hea kē ake. I te taenga mai o tauiwi, ka tino uru atu ō tātou tīpuna ki ngā mahi hou, pērā i te mahi tauhokohoko. He mea nui anō te mātauranga pāngarau kia eke ai rātou ki ngā taumata o ēnei mahi hou. I te takanga o te wā, kua whanake haere te mātauranga pāngarau puta noa i te ao, engari he āwhina nui tonu te pāngarau i roto i ngā whakanekeneke o tō tātou ao o ngā tau rua mano me tua atu. Ahakoa huri ki hea, kitea ai te mātauranga pāngarau e whakamahia ana i roto i ngā mahi o ia rā, i roto i ngā kaupapa ako katoa o te kura, i roto hoki i ngā tūranga mahi whānui tonu.

E noho mai ana ngā kaupapa o te marautanga pāngarau ki ngā whenu e toru, arā, Te Tau me te Taurangi, Te Ine me te Āhuahanga, me Te Tauanga, mai i te Taumata 1 ki te Taumata 6. E toru anake ngā whenu o te Taumata 7 me te Taumata 8, arā, ko Te Taurangi, te Tuanaki, me Te Tauanga.

Te Tau

Ariā Ahurea: Ka whai i ngā pūnaha ahurea hei whakariterite, hei whakaraupapa i ngā hanga motuhake. Ko te whakamāori anō i te reo motuhake o te pāngarau, ōna pūnaha tatau, ōna ingoa, ōna tikanga tatau, me te whakamahi i ngā āhuatanga wetereo o te Māori me te whai wāhi mai o te reo ā-iwi.

Ariā Pāngarau: Hangā ai ngā pūnaha tau hei waihanga i te maha o ngā huinga rānei, o ngā taonga rānei, o ngā wāhanga o ngā taonga rānei. Whakamahia ai ngā tau me ngā waetahi hei ine, hei whakaahua i ngā āhua me ngā taonga hei rahinga ā-tau. Ko te whakamahi i tētahi tikanga hei tatau i ngā huinga nui.

Te Huringa me ngā Pānga

Ariā Ahurea:

Ariā Pāngarau: Ko te hononga kei waenga i ētahi taurangi e rua. Mā te kupu, mā te tūtohi, mā te whārite, mā te takirua raupapa, mā te kauwhata rānei e whakaatu te pānga o tētahi taurangi ki tētahi.

Te Āhuahanga

Ariā Ahurea: Ko ngā tikanga hei waihanga i te āhua rānei, i te hoahoa āhua rānei, hei wāhanga mō te taiao o te tangata. Tērā pea hei āhua rānei, hei hoahoa rānei mō tētahi wāhanga o te 'taiao ā-hinengaro' e tohungia ai ki ngā tikanga ahurea o te wā. Ko te torotoro i te taiao o te tangata me te whakariterite i ngā ariā me ngā tohu o taua taiao ki ngā tauira, ki ngā hoahoa, ki ngā whakaahua, ki ngā kupu, ki te aha, ki te aha.

Ariā Pāngarau: Tautohua ai, māhitihititia ai ngā mea whai wāhi mai – āhua nei, tauira nei – ki ngā hanga, arā, ki ngā pānga o roto i ngā āhua me ngā tauira, pērā me te hangarite me ngā panoni. Ko ngā pūnaha hei tautohu i te pūwāhi, me te ahunga o ngā taunga.

Te Ine

Ariā Ahurea: Ko ngā hanga hei tautohu i te maha kia pai ai te whakariterite me te whakaraupapa. Arā, ko te whakamahi i te tinana, i ngā taura/aho, i ngā taputapu motuhake hei ineine. Ko ngā pānga kei waenganui i te ahurea me te ine.

Ariā Pāngarau: Ko te whakariterite me te whakaraupapa. Ko te roa, te whānui, te horahanga, te kītanga hoki. Ko te wā, te pāmahana, te taumaha. Ko te ahunga ake o ngā waeine. Ko ngā taputapu ineine. Ko te whakapae me te whakaawhiwhi.

Te Tauanga me te Tūponotanga

Ariā Ahurea: Ko te whakamārama i ngā ritenga, ngā pūnaha whakarōpū, te whakamārama i ngā āhuatanga pāngarau o te ao.

Ariā Pāngarau: Ko te kohikohi, te whakaatu me te tātari raraunga e pā ana ki tētahi kaupapa kia puta ai he māramatanga mō taua kaupapa, he arotakenga kia mōhiotia ai ngā āhuatanga whaihua me ngā āhuatanga kāore e tino whaihua ana. Ā, ko te tūponotanga he matapae, he ine rānei, mehemea ka hua ake tētahi āhuatanga, kāore rānei.