Te Whāinga
Paearu Paetae
Kōrero Āpiti 1
I ahu mai tēnei paerewa paetae i te Taumata 6 o Te Marautanga o Aotearoa (Te Tāhuhu o te Mātauranga, 2017). E hono ana ki te Papa Whakaako mō Hauora kei: https://ncea.education.govt.nz.
I ahu mai tēnei paerewa paetae i te Taumata 6 o Te Marautanga o Aotearoa (Te Tāhuhu o te Mātauranga, 2017). E hono ana ki te Papa Whakaako mō Hauora kei: https://ncea.education.govt.nz.
Whāinga Paetae:
Taiao, Hononga ki ētahi atu Taiao
2. Ka tūhura i te mahi me ngā tikanga whaihua o te rohe, o te motu hei whakatairanga i te noho ora o te tangata me te noho haumaru i roto i ngā taiao.
Tangata, Whanaungatanga
1. Ka tūhura me pēhea ngā whanonga, ngā uara me ngā waiaro o te tangata takitahi, o te rōpū hoki e pāpā ana ki te mauritau o tētahi atu.
Tangata, Huatau o te Whanaungatanga
2. Ka whakarite rautaki me te whakaatu i ngā pūmanawa mahi e taea ai te aro ki ngā horopaki mātātaki i runga i te wairua tōtika.
3. Ka whakaatu i tōna mārama ki ngā āhuatanga e puta ai te tuakiri whaiaro o te tangata, kia taea ai te whakanui i tōna tū motuhake me te tiaki i tōna oranga wairua, oranga hinengaro, oranga tinana.
Whāinga Paetae:
Taiao, Hononga ki ētahi atu Taiao
2. Ka tūhura i te mahi me ngā tikanga whaihua o te rohe, o te motu hei whakatairanga i te noho ora o te tangata me te noho haumaru i roto i ngā taiao.
Tangata, Whanaungatanga
1. Ka tūhura me pēhea ngā whanonga, ngā uara me ngā waiaro o te tangata takitahi, o te rōpū hoki e pāpā ana ki te mauritau o tētahi atu.
Tangata, Huatau o te Whanaungatanga
2. Ka whakarite rautaki me te whakaatu i ngā pūmanawa mahi e taea ai te aro ki ngā horopaki mātātaki i runga i te wairua tōtika.
3. Ka whakaatu i tōna mārama ki ngā āhuatanga e puta ai te tuakiri whaiaro o te tangata, kia taea ai te whakanui i tōna tū motuhake me te tiaki i tōna oranga wairua, oranga hinengaro, oranga tinana.
Kōrero Āpiti 2
E whai ake nei ngā whakamārama mō ngā paearu paetae:
Ka tautohu i ngā āhuatanga matua o te whanaungatanga me te hononga ki te oranga:
- Ka whiriwhiri, ka whakaputa whakaaro ki ngā momo āhuatanga matua o te whanaungatanga.
- Ka tautohu i te hononga o te whanaungatanga ki te oranga.
- Ka taunakitia ngā whakaaro.
Ka whakaahua i ngā āhuatanga matua o te whanaungatanga me te hononga ki te oranga:
- Ka whakaputa whakaaro huritao ki ngā momo āhuatanga matua o te whanaungatanga.
- Ka whakaahua i te hononga o te whanaungatanga ki te oranga.
- Ka āta taunakitia ngā whakaaro.
- Ka āta kōrerohia ngā taipitopito.
Ka whakamārama i ngā āhuatanga matua o te whanaungatanga me te hononga ki te oranga:
- Ka whakatau i ngā tino āhuatanga matua o te whanaungatanga.
- Ka whakamārama i te hononga o te whanaungatanga ki te oranga.
- Ka āta taunakitia ngā whakaaro ki ngā kōrero tautoko huhua.
- Ka āta kōrerohia ngā taipitopito me ngā take i pērā ai te whakaaro. Arā, ka whakautu i te pātai ‘He aha ai?’, i te ‘Ka pēwhea?’ rānei.
E whai ake nei ngā whakamārama mō ngā paearu paetae:
Ka tautohu i ngā āhuatanga matua o te whanaungatanga me te hononga ki te oranga:
- Ka whiriwhiri, ka whakaputa whakaaro ki ngā momo āhuatanga matua o te whanaungatanga.
- Ka tautohu i te hononga o te whanaungatanga ki te oranga.
- Ka taunakitia ngā whakaaro.
Ka whakaahua i ngā āhuatanga matua o te whanaungatanga me te hononga ki te oranga:
- Ka whakaputa whakaaro huritao ki ngā momo āhuatanga matua o te whanaungatanga.
- Ka whakaahua i te hononga o te whanaungatanga ki te oranga.
- Ka āta taunakitia ngā whakaaro.
- Ka āta kōrerohia ngā taipitopito.
Ka whakamārama i ngā āhuatanga matua o te whanaungatanga me te hononga ki te oranga:
- Ka whakatau i ngā tino āhuatanga matua o te whanaungatanga.
- Ka whakamārama i te hononga o te whanaungatanga ki te oranga.
- Ka āta taunakitia ngā whakaaro ki ngā kōrero tautoko huhua.
- Ka āta kōrerohia ngā taipitopito me ngā take i pērā ai te whakaaro. Arā, ka whakautu i te pātai ‘He aha ai?’, i te ‘Ka pēwhea?’ rānei.
Kōrero Āpiti 3
E whai ake nei ngā whakamārama mō ngā kupu me ngā kīanga whaitake matua o te paerewa nei:
whanaungatanga | Te hononga ā-whakapapa, ā-toto, tētahi atu momo hononga rānei o te tangata ki tētahi atu e kīia ai he whanaunga, he hoa tata rānei (He Pātaka Kupu). |
ngā āhuatanga matua o te whanaungatanga | Koia nei ētahi:
|
te hononga ki te oranga | Koia nei ētahi:
|
E whai ake nei ngā whakamārama mō ngā kupu me ngā kīanga whaitake matua o te paerewa nei:
whanaungatanga | Te hononga ā-whakapapa, ā-toto, tētahi atu momo hononga rānei o te tangata ki tētahi atu e kīia ai he whanaunga, he hoa tata rānei (He Pātaka Kupu). |
ngā āhuatanga matua o te whanaungatanga | Koia nei ētahi:
|
te hononga ki te oranga | Koia nei ētahi:
|
Kōrero Āpiti 4
whakatau | Ka kōwhiria te whakatatūnga o ngā āhuatanga e aronuitia ana, waihoki, ka kitea te āta huritao. |
whakatau | Ka kōwhiria te whakatatūnga o ngā āhuatanga e aronuitia ana, waihoki, ka kitea te āta huritao. |
Kuputaka
kiritau | self-esteem, self-worth |
kotahitanga | unity, togetherness, solidarity, collective action |
manaakitanga | kindness, generosity, support, care for others, hospitality |
pūkengatanga | expertise, talents, teaching, scholarship |
tauutuutu | reciprocity |
te taha wairua | spirituality |
rangatiratanga | right to exercise authority, chieftainship, sovereignty, self-determination |
ūkaipōtanga | nurturing, place where one is nurtured |
Kuputaka
kiritau | self-esteem, self-worth |
kotahitanga | unity, togetherness, solidarity, collective action |
manaakitanga | kindness, generosity, support, care for others, hospitality |
pūkengatanga | expertise, talents, teaching, scholarship |
tauutuutu | reciprocity |
te taha wairua | spirituality |
rangatiratanga | right to exercise authority, chieftainship, sovereignty, self-determination |
ūkaipōtanga | nurturing, place where one is nurtured |