You’re viewing the Māori version of this page as English translations are not available.

[ Rauemi Kōnae ]

  • Taitara: Tukutuku Ako
  • Whakaahua: Toi Puoro
  • Wāhitau Tukutuku Kōnae: https://ncea-live-3-storagestack-53q-assetstorages3bucket-2o21xte0r81u.s3.amazonaws.com/s3fs-public/2024-02/Tukutuku%20Ako%20Toi%20Puoro.pdf?VersionId=IRckjyDorbCk30xVgmsZYips3M.f2AMV
  • Torohanga Kōnae: pdf
  • Rahi o te Kōnae: 123KB

[ Multiple File Download ]

Document List: [{"file_url":"https:\/\/ncea-live-3-storagestack-53q-assetstorages3bucket-2o21xte0r81u.s3.amazonaws.com\/s3fs-public\/2024-02\/Toi%20Puoro%20NCEA%20Level%201%20W%C4%81hanga%20Ako%20Learning%20Outcomes.pdf?VersionId=zMDLbgLvZ0g4QPxLyi1IXbAZY.XJyP3h","file_size":278366}]

Documents Count: 1

[ Rauemi Kōnae ]

  • Taitara: TP NCEA Kaupae 1 Putanga Ako
  • Wāhitau Tukutuku Kōnae: https://ncea-live-3-storagestack-53q-assetstorages3bucket-2o21xte0r81u.s3.amazonaws.com/s3fs-public/2024-02/Toi%20Puoro%20NCEA%20Level%201%20W%C4%81hanga%20Ako%20Learning%20Outcomes.pdf?VersionId=zMDLbgLvZ0g4QPxLyi1IXbAZY.XJyP3h
  • Torohanga Kōnae: pdf
  • Rahi o te Kōnae: 272KB

[ Rauemi Kōnae ]

  • Taitara: TP NCEA Kaupae 1 Putanga Ako
  • Wāhitau Tukutuku Kōnae: https://ncea-live-3-storagestack-53q-assetstorages3bucket-2o21xte0r81u.s3.amazonaws.com/s3fs-public/2024-02/Toi%20Puoro%20NCEA%20Level%201%20W%C4%81hanga%20Ako%20Learning%20Outcomes.pdf?VersionId=zMDLbgLvZ0g4QPxLyi1IXbAZY.XJyP3h
  • Torohanga Kōnae: pdf
  • Rahi o te Kōnae: 272KB

He aha te ariā o Toi Puoro?

Kei te tipua
E Toi, hiko kau ana te ngākau i tō karanga
Mā tō ngākau te wairua e hiki
Mā tō wairua te reo e tuku
Mā tō reo te hinengaro e whakapuaki
Mā te hinengaro te kupu e raranga
Mā te raranga i te kupu te taonga tuku iho e whakairo
Mau ake ana i tō hei tiki
Ko Puoro e tangi nei
Ko Rēhia me ōna wiwini, ōna wawana
Ko Ataata me ōna kanohi
E rere ai te reo hei herenga
Mau kau atu ōu kamo ki ngā iwi
Mai i te ao kōhatu ki te ao mārama
Kia pā mai, kia pā atu tō hā
Kia hiko tonu!
Tukua te hinengaro kia rere, kia kore ai ngā taonga nei e noho tapu, e noho kōhatu
Heipū noa, he noa atu te patu; te tatangi, te wiri, te whātero e.

Ekehia ngā toi maunga kia whitikia e te toi awe haukura o te atatū, ko te toi ka taea i te ringa hangahanga o te tohunga toi. Ko Toi te uri o Mahara Pohewa. Toi whakaataata e kitea ai ngā uriuri o te hinengaro, mā toi ka rere te toi ora tangata.

He toi tupu, he toi ora, he toi i ahu mai i Hawaiki. Kia mau ki te toi hanga whare tangata, okioki i te toi o te maunga. Ko te toi ka ora, ko te iwi ka toitū. E tū ana te haka, he tohu whenua rangatira te haka, te haka a Tānerore. Ko te haka a Hineruhi ka tū i te ata hāpara. Te toi whakaaro, ka ihiihi, ka wehiwehi, ka aweawe te ao katoa.

-Nā Hirini Melbourne

Te Hanga o tēnei Wāhanga Ako

Ko ngā toi te kaikawe i ō tātou whakaaro, tirohanga, hiahia, tūmanako, kia kitea ai e te ao. Ka whakaatatia tā tātou titiro ki te ao tawhito, ki te ao hurihuri, ki te ao anamata, mā roto i ngā puoro, i ngā toi ataata me ngā mahi a te rēhia. Mā ngā toi e whakapakari te wairua, te wehi, te wana, te ihi, te mauri. Nā te hiringa o te mahara o te tohunga toi, ka whakaatu āna taonga i ngā mea ka kitea me ngā mea kāore e kitea. Hāngai pū ai a Ngā Toi ki te harakoatanga, ki te katakata, ki ngā hapa, ki ngā haututū whakamātautau, ngā hōhātanga hoki.

Kei te tipua
E Toi, hiko kau ana te ngākau i tō karanga
Mā tō ngākau te wairua e hiki
Mā tō wairua te reo e tuku
Mā tō reo te hinengaro e whakapuaki
Mā te hinengaro te kupu e raranga
Mā te raranga i te kupu te taonga tuku iho e whakairo
Mau ake ana i tō hei tiki
Ko Puoro e tangi nei
Ko Rēhia me ōna wiwini, ōna wawana
Ko Ataata me ōna kanohi
E rere ai te reo hei herenga
Mau kau atu ōu kamo ki ngā iwi
Mai i te ao kōhatu ki te ao mārama
Kia pā mai, kia pā atu tō hā
Kia hiko tonu!
Tukua te hinengaro kia rere, kia kore ai ngā taonga nei e noho tapu, e noho kōhatu
Heipū noa, he noa atu te patu; te tatangi, te wiri, te whātero e.

Ekehia ngā toi maunga kia whitikia e te toi awe haukura o te atatū, ko te toi ka taea i te ringa hangahanga o te tohunga toi. Ko Toi te uri o Mahara Pohewa. Toi whakaataata e kitea ai ngā uriuri o te hinengaro, mā toi ka rere te toi ora tangata.

He toi tupu, he toi ora, he toi i ahu mai i Hawaiki. Kia mau ki te toi hanga whare tangata, okioki i te toi o te maunga. Ko te toi ka ora, ko te iwi ka toitū. E tū ana te haka, he tohu whenua rangatira te haka, te haka a Tānerore. Ko te haka a Hineruhi ka tū i te ata hāpara. Te toi whakaaro, ka ihiihi, ka wehiwehi, ka aweawe te ao katoa.

-Nā Hirini Melbourne

Te Hanga o tēnei Wāhanga Ako

Ko ngā toi te kaikawe i ō tātou whakaaro, tirohanga, hiahia, tūmanako, kia kitea ai e te ao. Ka whakaatatia tā tātou titiro ki te ao tawhito, ki te ao hurihuri, ki te ao anamata, mā roto i ngā puoro, i ngā toi ataata me ngā mahi a te rēhia. Mā ngā toi e whakapakari te wairua, te wehi, te wana, te ihi, te mauri. Nā te hiringa o te mahara o te tohunga toi, ka whakaatu āna taonga i ngā mea ka kitea me ngā mea kāore e kitea. Hāngai pū ai a Ngā Toi ki te harakoatanga, ki te katakata, ki ngā hapa, ki ngā haututū whakamātautau, ngā hōhātanga hoki.

Ngā Ariā Matua, Ngā Akoranga Matua

He Whakamārama

Ko te whāinga o te tukutuku ako he tautohu i ngā akoranga tāpua i roto i te wāhanga ako, ā, ka tuituia ēnā akoranga tāpua ki raro i ngā whakaaro whānui mō taua wāhanga ako. He rauemi hou te tukutuku ako hei whakamahinga mā te kaiako ki te waihanga i tētahi hōtaka ako e whai wāhi mai ai ngā akoranga matua katoa o taua wāhanga ako.

Ehara i te mea e herea ana te tukutuku ako ki tētahi whakaraupapatanga ako kotahi. Ka tīmata pea te raupapatanga ako i tētahi horopaki ako e hāngai ana ki te taiao o te kura, i tētahi āhuatanga rānei e ngākaunui ana ngā tauira. Ka hāngai pū pea tēnei kaupapa ako ki tētahi whakaaro whānui, heoi kei reira hoki ōna kōtuituinga ki ētahi atu whakaaro whānui. Kua waihangatia mai ngā tukutuku kia wātea ai te kaiwhakaako ki te whakarite hōtaka ako tāwariwari, mārama anō hoki.

Ka oti ngā puka ārahi i te whakaako me te aromatawai te waihanga, ka whakatauiratia ki ētahi horopaki e kitea ai te hāngai ki ngā whakaaro whānui. Heoi anō, ehara i te mea e herea ana, e toka ana rānei ēnā tauira. Ko ngā horopaki ka whakatauiratia, ka taea hoki pea i ētahi atu whakaaro whānui.

Mā te tukutuku aromatawai hei tautohu ngā akoranga e tōtika ana mō te whiwhi tohu, ā, ka whakatau iho hoki i ngā paerewa hei whakatutuki i tēnā tohu, te momo aromatawai me te taumaha o ngā whiwhinga. Kia mahara anō hoki, ehara i te mea he whakamātautau ā-pepa anake te aromatawai ā-waho; arā anō ngā kōwhiringa hei whakatutuki i te aromatawai ā-waho. Ā, pērā anō i te tukutuku ako, ehara i te mea e herea ana, e toka ana rānei ngā whakaraupapatanga aromatawai, engari kua whakaritea kia ngāwari te whakahāngai ki ngā marautanga ā-kura. 

Te Waihanga Tukutuku

I waihangatia mai ngā mahere e ētahi ohu mātanga e mātau ana ki tēnā wāhanga ako, ki tēnā wāhanga ako. Nā rātou nei ngā whakaaro whānui mō ia wāhanga ako i waihanga. Ko ngā akoranga tāpua ngā akoranga kāore nei e tika ana kia mahue, kia whakarerea noatia. He rerekē i ia wāhanga ako, nā te rerekē o ngā tikanga me ngā ritenga i ahu mai ai ēnā mātauranga. Heoi anō, he āhuatanga ako kei tēnā, kei tēnā i pūtakea mai i ēnei momo mōhiotanga e toru e whai ake nei:

  • te maumahara me te tātai meka;
  • te mātau ki ngā whakaaro me te whakahāngai ki ngā horopaki huhua;
  • ngā tukanga waihanga, whakamātautau hoki i ētahi mātauranga hou i roto i te kaupapa ako, tae atu ki ngā pūkenga me ngā mōhiotanga tukanga.

I hangā mai ngā tukutuku kia māmā ai tā te kaiwhakaako whakarite hōtaka ako e whai wāhi mai ai ngā tauira huhua rerekē me ō rātou tāera ako.

He Whakamārama

Ko te whāinga o te tukutuku ako he tautohu i ngā akoranga tāpua i roto i te wāhanga ako, ā, ka tuituia ēnā akoranga tāpua ki raro i ngā whakaaro whānui mō taua wāhanga ako. He rauemi hou te tukutuku ako hei whakamahinga mā te kaiako ki te waihanga i tētahi hōtaka ako e whai wāhi mai ai ngā akoranga matua katoa o taua wāhanga ako.

Ehara i te mea e herea ana te tukutuku ako ki tētahi whakaraupapatanga ako kotahi. Ka tīmata pea te raupapatanga ako i tētahi horopaki ako e hāngai ana ki te taiao o te kura, i tētahi āhuatanga rānei e ngākaunui ana ngā tauira. Ka hāngai pū pea tēnei kaupapa ako ki tētahi whakaaro whānui, heoi kei reira hoki ōna kōtuituinga ki ētahi atu whakaaro whānui. Kua waihangatia mai ngā tukutuku kia wātea ai te kaiwhakaako ki te whakarite hōtaka ako tāwariwari, mārama anō hoki.

Ka oti ngā puka ārahi i te whakaako me te aromatawai te waihanga, ka whakatauiratia ki ētahi horopaki e kitea ai te hāngai ki ngā whakaaro whānui. Heoi anō, ehara i te mea e herea ana, e toka ana rānei ēnā tauira. Ko ngā horopaki ka whakatauiratia, ka taea hoki pea i ētahi atu whakaaro whānui.

Mā te tukutuku aromatawai hei tautohu ngā akoranga e tōtika ana mō te whiwhi tohu, ā, ka whakatau iho hoki i ngā paerewa hei whakatutuki i tēnā tohu, te momo aromatawai me te taumaha o ngā whiwhinga. Kia mahara anō hoki, ehara i te mea he whakamātautau ā-pepa anake te aromatawai ā-waho; arā anō ngā kōwhiringa hei whakatutuki i te aromatawai ā-waho. Ā, pērā anō i te tukutuku ako, ehara i te mea e herea ana, e toka ana rānei ngā whakaraupapatanga aromatawai, engari kua whakaritea kia ngāwari te whakahāngai ki ngā marautanga ā-kura. 

Te Waihanga Tukutuku

I waihangatia mai ngā mahere e ētahi ohu mātanga e mātau ana ki tēnā wāhanga ako, ki tēnā wāhanga ako. Nā rātou nei ngā whakaaro whānui mō ia wāhanga ako i waihanga. Ko ngā akoranga tāpua ngā akoranga kāore nei e tika ana kia mahue, kia whakarerea noatia. He rerekē i ia wāhanga ako, nā te rerekē o ngā tikanga me ngā ritenga i ahu mai ai ēnā mātauranga. Heoi anō, he āhuatanga ako kei tēnā, kei tēnā i pūtakea mai i ēnei momo mōhiotanga e toru e whai ake nei:

  • te maumahara me te tātai meka;
  • te mātau ki ngā whakaaro me te whakahāngai ki ngā horopaki huhua;
  • ngā tukanga waihanga, whakamātautau hoki i ētahi mātauranga hou i roto i te kaupapa ako, tae atu ki ngā pūkenga me ngā mōhiotanga tukanga.

I hangā mai ngā tukutuku kia māmā ai tā te kaiwhakaako whakarite hōtaka ako e whai wāhi mai ai ngā tauira huhua rerekē me ō rātou tāera ako.

Taitara: He taonga tuku iho ngā toi

Big Idea Body:
  • He mātauranga huhua, he whakapapa anō hoki ō ngā toi.
  • Ka pupuri, ka whakapuaki ngā toi i ngā kōrero ā-iwi me ngā kōrero tuku iho.
  • He kaitiaki te kaitoi, māna e tiaki, e whakaauaha, e whakawhanake hoki ngā toi.
Big
Idea

He taonga tuku iho ngā toi

  • He mātauranga huhua, he whakapapa anō hoki ō ngā toi.
  • Ka pupuri, ka whakapuaki ngā toi i ngā kōrero ā-iwi me ngā kōrero tuku iho.
  • He kaitiaki te kaitoi, māna e tiaki, e whakaauaha, e whakawhanake hoki ngā toi.
Taitara: He reo motuhake ngā toi

Big Idea Body:
  • Ko ngā toi he ara hei whakamāori i te ao whānui.
  • Ko ngā toi he ara hei whakapuaki i tā tātou titiro ki te ao me ō tātou whakaaro.
  • He reo tō ngā toi e kore e tū noa, ka panoni haere, ka whai tikanga hou i runga anō i tōna horopaki.
Big
Idea

He reo motuhake ngā toi

  • Ko ngā toi he ara hei whakamāori i te ao whānui.
  • Ko ngā toi he ara hei whakapuaki i tā tātou titiro ki te ao me ō tātou whakaaro.
  • He reo tō ngā toi e kore e tū noa, ka panoni haere, ka whai tikanga hou i runga anō i tōna horopaki.
Taitara: Ko ngā toi he hononga ki tō tātou nei ao

Big Idea Body:
  • He whai hononga ngā toi ki tō tātou onamata, te nāianei me te anamata.
  • Mā ngā toi tātou e tūhono ki ō tātou tūpuna, ki te taiao me ngā aronga ā-iwi.
  • Ko ngā toi, he matapihi ki te ao (wā, horopaki, mokowā).
Big
Idea

Ko ngā toi he hononga ki tō tātou nei ao

  • He whai hononga ngā toi ki tō tātou onamata, te nāianei me te anamata.
  • Mā ngā toi tātou e tūhono ki ō tātou tūpuna, ki te taiao me ngā aronga ā-iwi.
  • Ko ngā toi, he matapihi ki te ao (wā, horopaki, mokowā).
Taitara: Ko ngā toi he uri nō Mahara Pohewa

Big Idea Body:
  • Mā te whakamātau me te tūhura ka puta mai ko ngā akoranga hou.
  • He taonga te tākaro.
  • Ko ngā toi he uri nō mahara pohewa, whakatipua kia ora, kia auaha.
Big
Idea

Ko ngā toi he uri nō Mahara Pohewa

  • Mā te whakamātau me te tūhura ka puta mai ko ngā akoranga hou.
  • He taonga te tākaro.
  • Ko ngā toi he uri nō mahara pohewa, whakatipua kia ora, kia auaha.