Skip to main content
Ministry of Education New Zealand
NCEA Education
10/5/2025 03:42 PM  |  Te tuhi e pā ana ki tētahi horopaki e taunga ana  |  https://ncea.education.govt.nz/mi/te-reo-maori/te-reo-maori/1/4

Header

Te Whāinga

Ka āhei te ākonga ki te tuhi e pā ana ki tētahi horopaki e taunga ana ia.

Paearu Paetae

Kōrero Āpiti 1

Ka tuhi e pā ana ki tētahi horopaki e taunga ana ia, mā roto mai i te:

● whakamahi i te reo hei whakapuaki i ngā pārongo, i ngā ariā me ngā whakaaro e hāngai ana

● whakahāngai ki ngā pānga, ki ngā wheako rānei o nāianei, o te wā anō kua hipa

● whakawhiti whakaaro, kia mārama tonu, ahakoa ngā hapa iti.


Ka tuhi, i runga i te māia, e pā ana ki tētahi horopaki e taunga ana ia, mā roto mai i te:

● whakamahi i ngā āhuatanga huhua o te reo

● whakawhanake i ngā āhuatanga o ngā pārongo, o ngā ariā me ngā whakaaro kua whakapuakina

● whakawhiti whakaaro, ā, kāore e nui ana te whakapōreareahia e te hapa.


Ka tuhi, i runga i te autaia, e pā ana ki tētahi horopaki e taunga ana ia, mā roto mai i te:

● whakamahi i te huhua o te reo hei whakaniko i te tuhinga, kia angitu

● āta tūhono i ngā pārongo, i ngā ariā me ngā whakaaro

● whakawhiti whakaaro, ā, kāore e whakapōreareahia ana e te hapa.

Kōrero Āpiti 2

Ko te reo, ko ngā wāhanga me ngā āhuatanga o te reo tuhi e āhei ai te whakapuaki whakaaro me te whakaatu tikanga e hāngai ana ki tēnei taumata me te horopaki kua kōwhiria. Hei tauira, ko ngā kupu me ngā whakatakotoranga o te reo, ko te tātaki kupu me te kārawarawa.

Ko te whakamahi i te huhua o te reo, ko te whakaatu i ngā āhuatanga maha o te reo.

Hei tauira:

  • ko te whānui o ngā kupu
  • ko ngā whakatakotoranga rerekē
  • ko te whakamahi i ngā āheinga reo e hāngai pū ana ki te horopaki (hei tauira, ko te whakamārama ngāwari, ko ngā tohutohu, ko te whakaraupapa kōrero, aha atu rānei).

Ko te whakamahi i te huhua o te reo hei whakaniko i te tuhinga, kia angitu, ko te auau o te whakatauira i te kounga o te reo e hāngai ana ki te taumata me te horopaki kua kōwhiria.

Hei tauira:

  • ko te tika o te reo mō te nuinga o te tuhinga
  • ko te huhua o ngā kupu me ngā kīanga kua āta kōwhiria e pārekareka ake ai te tuhinga
  • ko te whakamahi tika i ngā whakatakotoranga o te reo.

Kōrero Āpiti 3

Ko te tūhono i ngā pārongo, i ngā ariā me ngā whakaaro, ko te:

  • kōtuitui i ngā pārongo, i ngā ariā me ngā whakaaro i roto i ngā take kua whakapuakina mō te roanga o te mahi, kia whaihua
  • whakaatu i te rere arotau, i te hāngai o te raupapatangata rānei, i te momo horopaki kua kōwhiria.

Kōrero Āpiti 4

Ko tētahi horopaki e taunga ana ia ko ngā horopaki ōkawa, ōpaki hoki, e rite tonu nei te toroa e ngā ākonga, tae atu ki ngā horopaki o te whānau, o te hapori pātata anō hoki (kura, marae, kapa hākinakina, aha atu rānei), ki ngā wheako me ngā kaupapa o nāianei, o te wā anō kua hipa.

Kōrero Āpiti 5

Ko ngā hapa, koia ko ngā pakewa e whai pānga ana ki te whakawhitinga pai o te kōrero, ki te mārama rānei o te kōrero. Hei tauira, ko:

  • te kōwhiringa o ngā kupu
  • ngā whakatakotoranga
  • te tātaki kupu, te kārawarawa rānei.

Kōrero Āpiti Whānui

I tōna tikanga he aromatawai tēnei paerewa paetae hei whakamātau i ngā ākonga e ako tonu nei i te reo Māori. Ko te taumata e kōrerohia ana he mea waihanga mā te hunga kātahi anō ka kuhu ki te ako ōkawa nei i te reo i te Tau 9 me te Tau 10 o te kura tuarua.

I ahu mai tēnei paerewa paetae i The New Zealand Curriculum (NZC), Te Pou Taki Kōrero, Te Tāhuhu o te Mātauranga, 2007, me ngā whāinga i te Taumata 6 o Te Aho Arataki Marau mō te Ako i Te Reo Māori - Kura Auraki.

Ngā tautuhinga aromatawai ā-waho

He Hononga Ki Whārangi Wāhi Ipurangi Kē

[ External Link Featured NZQA ]
Kete Manarua
Kete Manarua

Te wewete i ngā paerewa

Te whāinga o te paerewa

Ko tā te paerewa paetae nei he aromatawai i ngā pūkenga tautauāmoa o te ākonga ki te tuhi i te reo Māori e pā ana ki tētahi horopaki e taunga ana.

Me whakahaere tēnei aromatawai ā-waho ka mutu ana tētahi wāhanga nui o te hōtaka whakaako, o te hōtaka ako o te tau. I tōna tikanga, kua āhei ngā ākonga ki te whakaharatau i ngā mahi ā-tuhi, ā, kua nui ngā whakahokinga kōrero arataki ki a rātou i mua i tā rātou arotakengia, e ai ki tēnei paerewa paetae.

Ka ahu mai tēnei paerewa paetae i ngā Akoranga Tāpua e whai nei:

  • tūhura i te pānga me te mahi tahi o te reo me te ahurea ki te whakawhitiwhiti kōrero
  • hono ki ētahi kei waho o te akomanga ki te tūhura, ki te ako hoki mai i te hapori me ngā tauira o te angitu Māori
  • whai wāhi atu ki te whakaharatau me te whakamātau whānui, i runga i te pārekareka, i te reo ā-waha, i te reo ā-tuhi, i te reo ā-tā hoki i te reo Māori
  • whai wāhi atu ki ngā uara matua o te ahurea Māori me ngā mātāpono e noho tangata whenua ana i te reo
  • mōhio ki tā rātou whai wāhi ki te whakarauora i te reo hei painga mō te katoa.

Te whakatau tika

Me whakaatu e ngā ākonga tā rātou āhei ki te whakaatu kōrero, ki te whakaatu huatau, ki te whakaatu whakaaro hoki i te reo ā-tuhi e hāngai ana ki te kaupapa i kōwhiria, tae noa atu ki te whakaatu i tā rātou āhei ki te kōrero i ngā taiopenga me ngā wheako o te wāhipa me te wātū. Me taea te whakawhiti kōrero whānui i te taunakitanga ā-tuhi, ahakoa ngā hapa, e eke ai ngā mahi. 

Ka tukuna e ngā ākonga e eke ana ki ngā taumata teitei ake o te paetae, ngā taunakitanga e whānui ake ana, e huhua hoki ana ngā āhuatanga o te reo hei taunaki i ngā pārongo, i ngā huatau, me ngā whakaaro kua puta, ka mutu, ka kitea te rite tonu o tā rātou āta kōwhiri i ngā kupu me te waihanga rerenga.  

Te whakaemi taunakitanga

Ka whakamātauria ā-wahotia ngā tuhinga. Ka whakaotingia te tuhinga mō te aromatawai nei e ai ki ngā herenga kua whakataungia e NZQA, e pono ai te whakaaturia o tā ngā ākonga āhei ki te tuhi tautauāmoa ki te tuku whakaaro. Puta noa i te tukanga tuhinga hukihuki, me taea e te pouako te whakaū nā te ākonga tonu ngā mahi ka tukuna kia aromatawaitia.

E tika ai te nui o ngā taunakitanga, e tūtohua ana kia āhua 300 kupu te roa o te tuhinga.

Ko te rangi whakamutunga kia tukuna ai te tuhinga ko te pito tōmua o te Wāhanga Tuawhā. He aromatawai whakakapi tēnei, me te aha, me kaua ngā ākonga e aro ki tēnei aromatawai mō te tau katoa. Me mātua whai ngā pouako kia oti i ngā ākonga tētahi hōtaka whakaako, hōtaka ako, hōtaka aromatawai whakakapi, i mua i te tuku i tēnei paerewa. 

Tirohia ngā Whakamārama Aromatawai ā-Waho mō te roanga ake o ngā kōrero.


Ngā paearu o Te Reo Matatini me te Mātau Pāngarau 

Kua whakaaetia tēnei paerewa paetae mō Te Reo Matatini i te tau 2024 me te tau 2025. 

Ngā kōrero katoa mō ngā pae ngātahi mō te tau 2024 me te tau 2025: Standards approved for NCEA co-requisite for 2024 and 2025.

Te whāinga o te paerewa

Ko tā te paerewa paetae nei he aromatawai i ngā pūkenga tautauāmoa o te ākonga ki te tuhi i te reo Māori e pā ana ki tētahi horopaki e taunga ana.

Me whakahaere tēnei aromatawai ā-waho ka mutu ana tētahi wāhanga nui o te hōtaka whakaako, o te hōtaka ako o te tau. I tōna tikanga, kua āhei ngā ākonga ki te whakaharatau i ngā mahi ā-tuhi, ā, kua nui ngā whakahokinga kōrero arataki ki a rātou i mua i tā rātou arotakengia, e ai ki tēnei paerewa paetae.

Ka ahu mai tēnei paerewa paetae i ngā Akoranga Tāpua e whai nei:

  • tūhura i te pānga me te mahi tahi o te reo me te ahurea ki te whakawhitiwhiti kōrero
  • hono ki ētahi kei waho o te akomanga ki te tūhura, ki te ako hoki mai i te hapori me ngā tauira o te angitu Māori
  • whai wāhi atu ki te whakaharatau me te whakamātau whānui, i runga i te pārekareka, i te reo ā-waha, i te reo ā-tuhi, i te reo ā-tā hoki i te reo Māori
  • whai wāhi atu ki ngā uara matua o te ahurea Māori me ngā mātāpono e noho tangata whenua ana i te reo
  • mōhio ki tā rātou whai wāhi ki te whakarauora i te reo hei painga mō te katoa.

Te whakatau tika

Me whakaatu e ngā ākonga tā rātou āhei ki te whakaatu kōrero, ki te whakaatu huatau, ki te whakaatu whakaaro hoki i te reo ā-tuhi e hāngai ana ki te kaupapa i kōwhiria, tae noa atu ki te whakaatu i tā rātou āhei ki te kōrero i ngā taiopenga me ngā wheako o te wāhipa me te wātū. Me taea te whakawhiti kōrero whānui i te taunakitanga ā-tuhi, ahakoa ngā hapa, e eke ai ngā mahi. 

Ka tukuna e ngā ākonga e eke ana ki ngā taumata teitei ake o te paetae, ngā taunakitanga e whānui ake ana, e huhua hoki ana ngā āhuatanga o te reo hei taunaki i ngā pārongo, i ngā huatau, me ngā whakaaro kua puta, ka mutu, ka kitea te rite tonu o tā rātou āta kōwhiri i ngā kupu me te waihanga rerenga.  

Te whakaemi taunakitanga

Ka whakamātauria ā-wahotia ngā tuhinga. Ka whakaotingia te tuhinga mō te aromatawai nei e ai ki ngā herenga kua whakataungia e NZQA, e pono ai te whakaaturia o tā ngā ākonga āhei ki te tuhi tautauāmoa ki te tuku whakaaro. Puta noa i te tukanga tuhinga hukihuki, me taea e te pouako te whakaū nā te ākonga tonu ngā mahi ka tukuna kia aromatawaitia.

E tika ai te nui o ngā taunakitanga, e tūtohua ana kia āhua 300 kupu te roa o te tuhinga.

Ko te rangi whakamutunga kia tukuna ai te tuhinga ko te pito tōmua o te Wāhanga Tuawhā. He aromatawai whakakapi tēnei, me te aha, me kaua ngā ākonga e aro ki tēnei aromatawai mō te tau katoa. Me mātua whai ngā pouako kia oti i ngā ākonga tētahi hōtaka whakaako, hōtaka ako, hōtaka aromatawai whakakapi, i mua i te tuku i tēnei paerewa. 

Tirohia ngā Whakamārama Aromatawai ā-Waho mō te roanga ake o ngā kōrero.


Ngā paearu o Te Reo Matatini me te Mātau Pāngarau 

Kua whakaaetia tēnei paerewa paetae mō Te Reo Matatini i te tau 2024 me te tau 2025. 

Ngā kōrero katoa mō ngā pae ngātahi mō te tau 2024 me te tau 2025: Standards approved for NCEA co-requisite for 2024 and 2025.

Ngohe Aromatawai

Footer

Te Poutāhū - Curriculum Centre Ministry of Education New Zealand home
  • About this site
  • Contact Us
  • Copyright
  • Privacy
Shielded site logo
© 2025 Ministry of Education New Zealand Government / Te Kāwanatanga o Aotearoa