Pūrongo Arotake NCEA mō Te Marautanga o Aotearoa me Kaupapa Ako Māori

[ Heading ]

He kupu whakarāpopoto

Ko ngā kura i whai wāhi ki ngā whakamātautanga whāiti, whānui hoki, i nui te tāpae mai ki te arotakenga nei. Ka kitea e te ohu rangahau, ko ngā kura me ngā kaiako i whakapau kaha ki ngā whakamātautanga, i pērā, kia whai hua tautini ai ngā ākonga. Ahakoa i pāngia ngā kura me ngā kaiako ki ngā whakauaua i te wā o te whakamātautanga, ka kaikā tonu rātou, ā, nā rātou tonu i kimi rongoā i ngā wāhi i taea ai.

E hiamo ana ngā kaiārahi ā-kura me ngā kaiako i te whānui o te titiro me te pitomata kei ngā paerewa paetae hou. Ko ngā paerewa paetae o ngā wāhanga ako o TMoA me Kaupapa Ako Māori e urutau ana, ā, ka taea i ngā horopaki ā-rohe me te whitiwhiti hoki ki ngā horopaki o marau kē. Kei tēnā paerewa paetae, kei tēnā paerewa paetae o ia wāhanga ako tēnei āheinga. Ko te māmā o ngā paerewa i tino pēnā ai.

Ko te tautoko i whakaratoa ai, pēnei i ngā Iho Pūmanawa, i ngā hui kāhui kura whakamātau me ngā rangi manaaki, i tino whaitake ki ngā kaiako mō te whakatinanatanga. Ko te tauira o Te Ao Haka, i tino eke, nāwai i pakari kē atu ai te tautoko, i nui kē ake ai hoki ngā puna rauemi mō te whakaako me te ako i ngā whakamātautanga. Ka whaihua ki ngā kura whakamātau kia tūmau, kia wawe ngā tautoko kua tohua.

Ko ngā rauemi mō te whakaako me te ako i ngā whakamātautanga whāiti, ngā tukanga whakawhiti kōrero, ngā pūnaha me ngā tautoko mō te whakahaere aromatawai e whakararu tonu ana i ngā kura. Ka whai pānga tēnei ki te mana ōrite mō te Māori me te oranga o ngā kaiako me ngā kaiārahi o ngā kura.

E whakamiha ana a ERO ki ngā kaiako, ki ngā kaiārahi matua, ki ngā tautapa a ngā tumuaki, ki ngā tumuaki, ki ngā whānau, ki ngā ākonga me ngā Iho Pūmanawa mō te whakawātea i a rātou anō, mō ō rātou wheako me ā rātou tūtohunga i tēnei pūrongo arotake.

Ko ngā kura i whai wāhi ki ngā whakamātautanga whāiti, whānui hoki, i nui te tāpae mai ki te arotakenga nei. Ka kitea e te ohu rangahau, ko ngā kura me ngā kaiako i whakapau kaha ki ngā whakamātautanga, i pērā, kia whai hua tautini ai ngā ākonga. Ahakoa i pāngia ngā kura me ngā kaiako ki ngā whakauaua i te wā o te whakamātautanga, ka kaikā tonu rātou, ā, nā rātou tonu i kimi rongoā i ngā wāhi i taea ai.

E hiamo ana ngā kaiārahi ā-kura me ngā kaiako i te whānui o te titiro me te pitomata kei ngā paerewa paetae hou. Ko ngā paerewa paetae o ngā wāhanga ako o TMoA me Kaupapa Ako Māori e urutau ana, ā, ka taea i ngā horopaki ā-rohe me te whitiwhiti hoki ki ngā horopaki o marau kē. Kei tēnā paerewa paetae, kei tēnā paerewa paetae o ia wāhanga ako tēnei āheinga. Ko te māmā o ngā paerewa i tino pēnā ai.

Ko te tautoko i whakaratoa ai, pēnei i ngā Iho Pūmanawa, i ngā hui kāhui kura whakamātau me ngā rangi manaaki, i tino whaitake ki ngā kaiako mō te whakatinanatanga. Ko te tauira o Te Ao Haka, i tino eke, nāwai i pakari kē atu ai te tautoko, i nui kē ake ai hoki ngā puna rauemi mō te whakaako me te ako i ngā whakamātautanga. Ka whaihua ki ngā kura whakamātau kia tūmau, kia wawe ngā tautoko kua tohua.

Ko ngā rauemi mō te whakaako me te ako i ngā whakamātautanga whāiti, ngā tukanga whakawhiti kōrero, ngā pūnaha me ngā tautoko mō te whakahaere aromatawai e whakararu tonu ana i ngā kura. Ka whai pānga tēnei ki te mana ōrite mō te Māori me te oranga o ngā kaiako me ngā kaiārahi o ngā kura.

E whakamiha ana a ERO ki ngā kaiako, ki ngā kaiārahi matua, ki ngā tautapa a ngā tumuaki, ki ngā tumuaki, ki ngā whānau, ki ngā ākonga me ngā Iho Pūmanawa mō te whakawātea i a rātou anō, mō ō rātou wheako me ā rātou tūtohunga i tēnei pūrongo arotake.

[ Rauemi Kōnae ]

  • Taitara: Pūrongo Arotake NCEA mō TMoA me Kaupapa Ako Māori
  • Whakaahua: Ngā kōrero motuhake mō te whakamātautanga whāiti, me te whakamātautanga whānui o ngā paerewa paetae hou
  • Wāhitau Tukutuku Kōnae: https://ncea-live-3-storagestack-53q-assetstorages3bucket-2o21xte0r81u.s3.amazonaws.com/s3fs-public/2023-07/ERO_NCEA%20Evaluation%202022-Te%20Marautanga%20o%20Aotearoa%20and%20Kaupapa%20Ako%20M%C4%81ori_0.pdf?VersionId=4pK7W.8mmpawgStLSZ4vWTC43sYNPO31
  • Torohanga Kōnae: pdf
  • Rahi o te Kōnae: 857KB

Download
Download

Pūrongo Arotake NCEA mō TMoA me Kaupapa Ako Māori

Ngā kōrero motuhake mō te whakamātautanga whāiti, me te whakamātautanga whānui o ngā paerewa paetae hou
Ngā kōrero motuhake mō te whakamātautanga whāiti, me te whakamātautanga whānui o ngā paerewa paetae hou
[ Heading ]

Te Whakarāpopototanga o ngā Tūtohunga

[ Accordion ]
  • Kia whakamāmā i ngā whakataumaha o te whakamaheretanga mō ngā kura, me te nui o ngā mahi mā ngā ākonga, e tūtohua ana kia noho tahi a NZQA me Te Tāhuhu ki ngā Iho Pūmanawa, ki ngā māngai o ngā kura whakamātau whāiti, me ngā ohu whaitake ki te whakamahere i ngā rangi tāpae mō ngā aromatawai ā-waho me te whakatūturutanga o ngā aromatawai ā-roto.

  • Kia whakahaere i te hui nei i mua i te paunga o te tau 2022, e takoto ai tētahi wātaka whakamātau mō te waenganui o te Hānuere. Mā konei e tino taea ai e ngā kura te āta whakamahere me te whakarite rauemi mō te tau ā-kura.

[ Accordion ]
  • Kia tautoko i te whanaketanga o ngā rauemi kua tautohua.

  • Kia arotake, kia whakahou i ngā paerewa paetae kua tautohua. Kia arotake, kia whakahou i ngā aromatawai kua tautohua.

[ Accordion ]
  • Kia tuku rauemi tonu pēnei ki ngā Iho Pūmanawa, i ngā hui kāhui kura whakamātau me ngā rangi manaaki.

  • Kia whakarato i ngā wānanga whakauru i ngā kura hou ki Te Ao Haka i te tau 2023.

  • Kia tautoko i te whakanaketanga o ngā rauemi kua tautohua.

  • Kia āpiti taukī e tautoko ana i ngā kōrero mō te reo, te mātauranga Māori, te wairua me te whakaaturanga ki te paetukutuku o Te Ao Haka.

  • Kia tūhura mehemea ka taea rānei ngā aromatawaitanga a NZQA i te wā o ngā whakataetae kapa haka ā-motu. Kia whakarato hōtaka whakangungu mā ngā kaiako ki te wetewete i ngā rauemi ā-ipurangi.

[ Accordion ]
  • Kia whakawhiwhia ki ngā kura, ngā pārongo tōtika, i te wā tōtika, e angitu ai rātou i ngā whakamātautanga whāiti. Ko te tika o te wā ki ngā ritenga me ngā mahi takawaenga e pai ai tā ngā kura whakarite wātaka.

  • Kei te morimori ngā Iho Pūmanawa i ngā hononga whaihua me ngā kura, kaiako hoki. Kia mōhio wawe rātou ki ngā kōrero mō ngā whakamahere me ērā atu kōrero, e pai ake ai te whakawhitiwhiti kōrero.

[ Accordion ]
  • Kia mātua whakarite i ētahi hōtaka whakangungu hua tūtahi ki te whakapūmau, ki te whakamarohi i te whakatinanatanga o te hōtaka.

  • Kia hāngai, kia arotau atu ki te ahurea, ngā momo tautoko me ngā whakawhitinga kōrero. Ko te huarahi whakawhiti kōrero e pīrangitia ana ko te kanohi ki te kanohi.

  • Kia tūhura i te whakaneketanga o te hui whakauru ā-motu, ki te wiki i mua.

[ Accordion ]
  • Ko te whakahaere aromatawai, me arotau, me wātea te huarahi whakawhitiwhiti mai i ngā umanga e whai pānga ana ki te aromatawai.

  • E hiahia ana ngā kura:

    • ki tētahi tangata riterite i NZQA hei whakapā atu mā rātou.

    • kia “takatū” a NZQA ki te whakautu pātai, arā, ko te whakatupu āheinga i NZQA ki te tautoko i te whakamātautanga.

    • kia whakaū, kia whakapai ake a NZQA i tāna whakawhitiwhiti kōrero.

  • E hiahia ana ngā kura ki ngā urupare wātonu ka eke ngā aromatawai ā-waho ki te wā kōhukihuki.

    • Kia whakarite pae āwhina anō ki te tautoko i te wā o te aromatawai matihiko.

    • Kia wātea mai he mātanga e pūkenga ana ki ngā tāhono matihiko.

    • Kia nui ake te pono mai o NZQA mō ngā āhuatanga kāore i āta eke, e ai ki tā rātou.

[ Accordion ]
  • Kia tino whakamāmā i te urunga ki Te Aka, ki te noho tonu mai koia hei puna matua mō ngā pārongo.

  • Kia whakahaerehia tahitia e NZQA he whakamātautanga kaiwhakamahi, me te tautoko moroki mā ngā kura, ngā kaiako, me ngā tautapa a ngā tumuaki.

  • Kia āpiti rauemi, tae atu ki ngā tauira mahi a ngā ākonga kua eke.

[ Accordion ]
  • Kia wawe, kia tika mō te ahurea, kia whaitake ngā hōtaka whakangungu e whakaratoa ana e NZQA, kia whakawhiwhia ai ngā tautapa tumuaki ki ngā pārongo me ngā whakangungu e tika ana ki te whakatutuki i ō rātou kawenga.

  • Kia mātua ngā Hōtaka Whakangungu nahanaha, tērā i te tuku īmēra, pukamahi rānei mai i NZQA.

  • Kia whai whakaaro ki te whakarite wānanga whakauru ake mā ngā tautapa a te tumuaki, e mārama ai rātou ki ngā rangi aukati me ngā tukanga.

  • Kia tūmau, kia wawe, kia riterite ētahi hōtaka whakangungu ā-huitopa hei whiriwhiri mā ngā tautapa a te tumuaki.

[ Accordion ]
  • Kia puritia ngā Iho Pūmanawa o nāianei.

  • Kia kopoua he Iho Pūmanawa anō mō ngā whakamātautanga whāiti o TMoA me Te Reo Māori.

  • Kia tāruatia te tauira rōpū mahi o Te Ao Haka i ērā atu whakamātautanga NCEA.

  • Kia whai whakaaro ki te kopou i ētahi atu Iho Pūmanawa e whai wāhi kē ana ki ngā mahi whakaako i ngā whakamātautanga whāiti. Ka tere ake te whanake mai o ngā rauemi me te mārama o ngā kura ki ngā paerewa paetae, ki ngā rauemi aromatawai me te whakahaere i ngā aromatawai.

  • Kia whakawhānui i te puna Iho Pūmanawa, e whakawhānuitia ai te hunga whai pūkenga.

  • Kia whai whakaaro ki te kopou Iho Pūmanawa whai kirimana wā-kikī, ki te panoni rānei i te āhua o te tauira tuku pūtea ki ngā kura, he Iho Pūmanawa ō rātou. Kia tautoko tonu Te Tāhuhu me NZQA i ngā Iho Pūmanawa, me te whakapai ake i ngā tukanga e wawe ai te whakawhitiwhiti kōrero me ngā kopounga te whakarite hui.

[ Accordion ]

Kia tautoko tonu i ngā rangi manaaki.

[ Accordion ]
  • Kia tautoko tonu i ngā kaiako, mā ngā hui kāhui kura whakamātau, hui ā-tinana nei, ki te whakarite i ngā kaiako mō te whakatinanatanga o ngā paerewa, ā, e arotau atu ana ki ngā hiahia o ngā kaiako.

  • Kia whakarite i ngā hui kāhui kura whakamātau i te tīmatanga tonu o te tau.

  • Kia āta whakamahere i ngā hōtaka whakangungu me ngā pārongo, kia kore ai ngā pārongo e tukuruatia ki ngā kura e whakamātau ana i ētahi paerewa maha.

  • Kia puta ngā māngai o Te Tāhuhu me NZQA ki ngā hui kāhui kura whakamātau.

[ Accordion ]
  • Kia māmā te tukanga tā i ngā aromatawai haratau, me ōna katoa, kia puritia rānei hei PDF.

  • Kia tōmua rawa atu te tuku i ngā kōrero me ngā pārongo mō ngā aromatawai ā-waho, e rite ai ngā kaiako mō ngā kai o roto o ngā paerewa me ngā aromatawai e tika ana.

  • Kia wawe te whakawhiwhia o ngā aromatawai haratau, hei whakamahinga mā rātou kia rite pai ai ngā ākonga mō te aromatawai.

  • Kia whakarite tukanga ki te whakahoki i ngā mahi, i tāpaea ai hei Tūmahi Aromatawai Pātahi.

  • Kia mārama te whakawhitiwhiti i ngā kōrero mō te tukanga whiwhinga huamohoa mō te Tūmahi Aromatawai Pātahi me ētahi atu whakamātautanga ā-waho. Kia tino whakamāmā i te tukuatu o ngā mahi mō ngā aromatawai ā-waho.

[ Accordion ]
  • Kia wātea ngā kape ā-pepa o ngā aromatawai ā-waho ki ngā kura, ā te wā e rite mai ai te tūāhanga.

  • Kia whakaritea tētahi kīwhaiaro takatū me ngā kura tuarua, kia mōhio ai ki ngā tūāhanga hangarau, kia whakaritea hoki he mahere rautaki kia rite ai ngā kura.

[ Accordion ]
  • Kia whakarato hōtaka whakangungu e arotahi ana ki te mātauranga Māori i ngā wāhanga ako o TMoA me Kaupapa Ako Māori.

  • Kia whai āheinga tonu ngā kaiako ki te mātai, ki te whai wāhi ki te whanaketanga o ngā rauemi me te tukanga whakatūturu.

  • Kia wātea ngā tauira angitu mō ia ekenga paetae.

  • Kia whakamāmā i te tukuatu o ngā mahi a ngā ākonga mō ngā whakatūturutanga ā-roto o ngā tāpaetanga ataata.

[ Accordion ]

Kia tautohu, kia mahi tahi ki ngā kura e whakawhanake hōtaka ana me ngā whakamātautanga puta i ngā marau o TMoA, me te whakatāiri i a rātou hei tino tauira.

[ Accordion ]
  • Kāore anō ngā tautoko i whakaritea kia eke ki ngā whāinga mō te Mana Ōrite, ā-rauemi nei. Kia tūhuratia te utu i ngā kaiako, te kirimana hoki/rānei, e pai kē atu ai ngā rauemi e wātea ana.

  • Kia mahi tahi Te Tāhuhu me NZQA ki te hunga whaitake ki te whakarato otinga e tau ai te mahi tahi o ngā tukanga whakamātautanga o ngā rangi e tū nei me ngā mātāpono kaupapa Māori.

[ Accordion ]

He nui tonu ngā tūtohunga kei te roanga o te pūrongo nei e arotahi ana ki te whakapakaritanga o ngā tautoko me ngā tukanga mō ngā kura e whai wāhi ai ki ngā whakamātautanga ā te tau 2023. Me whai whakaaro, me whakatinana wawe i ēnei āhuatanga hei whakapai ake i ngā putanga oranga i te tau 2023.